Ο μεγάλος απεργιακός αγώνας των δασκάλων και οι κινητοποιήσεις μαθητών, φοιτητών και εκπαιδευτικών απ' όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ανέδειξαν ότι τα σχολεία συγκροτούνται από ένα πλήθος πολιτικών, οικονομικών και πολιτιστικών θεσμικών παραμέτρων, εξαιτίας των οποίων αναδεικνύονται φορείς ανισότητας. Ένας μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών που βγήκαν στους δρόμους κατανόησε ότι, εδώ και χρόνια, μέσα από τις εκπαιδευτικές, παιδαγωγικές και αξιολογικές δραστηριότητες που συντελούνται στο εκπαιδευτικό σύστημα τα σχολεία παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη διατήρηση, αν όχι στη δημιουργία, πολύμορφων ανισοτήτων. Στο ευέλικτο πλέον και τριζωνικό σχολείο (κλασικό, ολοήμερο και ευέλικτη ζώνη) εδραιώνεται μια σημαντική άδηλη λειτουργία της εκπαίδευσης, η οποία φαίνεται να είναι η διδασκαλία διαφορετικών τάσεων και αξιών σε μαθητές διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης. Μπαίνουμε σε μια εποχή που το «ουδέτερο» κράτος θα διευκολύνει τρεις προσανατολισμούς στην εκπαίδευση: α) στην καλύτερη περίπτωση θα ευνοεί σχολεία στα οποία τα αναλυτικά προγράμματα θα περιστρέφονται γύρω από έννοιες όπως η ευλυγισία, η επιλογή, η αξιοκρατία και η έρευνα. Αυτά τα σχολεία θα είναι ελκυστικά για μαθητές που οι γονείς τους θα προσδοκούν να γίνουν μελλοντικά μέλη μιας επιχειρηματικής ή διευθυντικής κοινωνικής διαστρωμάτωσης, β) για τους μέτριους και τους αδύνατους μαθητές χαμηλής κοινωνικής προέλευσης θα υπάρχουν τα σχολεία που θα ενασχολούνται με τη διαμόρφωση συνηθειών, θα τονίζουν την υπακοή και την τακτικότητα, και θα τους «προορίζουν» ως απασχολήσιμους με «δουλειές του ποδαριού» και φθηνά αμειβόμενες, και γ) για τα άτομα με ειδικές (εκπαιδευτικές) ανάγκες θα υπάρχουν οι υποχρηματοδοτούμενες σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής με εξειδικευμένο προσωπικό, αλλά οι προσδοκίες των παιδιών και των οικογενειών τους θα ενισχύονται μεν από τα είδη των αναλυτικών προγραμμάτων και τεστ που θα υλοποιούνται στις ΣΜΕΑ, αλλά αυτό θα φιλτράρεται από την κατηγοριοποίηση και από τις ετικέτες που θα κολλούν μηχανισμοί με αιθέριες ρητορικές περί δικαιωμάτων, χωρίς όμως αντίκρισμα. Θα είναι τα παιδιά ενός «κατώτερου Θεού» που στην πλειονότητα τους θα βρίσκονται στο περιθώριο του πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού συστήματος.
Μια από τις στρατηγικές νίκες του ΑΠΕΡΓΙΑΚΟΥ ΑΓΩΝΑ των ΔΑΣΚΑΛΩΝ αφορά ένα από τα σοβαρότερα θεσμικά αιτήματα του ΚΛΑΔΟΥ: τα νέα αναλυτικά προγράμματα. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η κατάστρωση αναλυτικών προγραμμάτων και η δημιουργία εκπαιδευτικών περιβαλλόντων όπου πρόκειται να ζουν οι μαθητές είναι μια βαθιά πολιτική και ηθική διαδικασία. Περιλαμβάνει ανταγωνιστικές ιδεολογικές πολιτικές και έντονα προσωπικές έννοιες αξιολόγησης της εκπαιδευτικής δραστηριότητας, ενώ οι σφαίρες της λήψης αποφάσεων συλλαμβάνονται σαν τεχνικά προβλήματα που απαιτούν μόνο στρατηγικές και πληροφορίες που παράγονται από ειδικούς τεχνοκράτες «κεκλεισμένων των θυρών». Έτσι οι εκπαιδευτικές πολιτικές αποφάσεις μέσα από την πολιτική και ηθική διαδικασία-αντίθεση καλύπτουν τη σχέση ανάμεσαστο χώρο της τεχνικής γνώσης και της οικονομικής και πολιτιστικής αναπαραγωγής. Την τελευταία δεκαετία το «ουδέτερο» κράτος εισήγαγε στο εκπαιδευτικό σύστημα θεμελιακές επιλογές στη δομή και τη λειτουργία του σχολείου (Ολοήμερο Σχολείο, Τμήματα Ένταξης, συνεκπαίδευση, αντισταθμιστική αγωγή κλπ) και πολλές «μεθόδους παιδαγωγικών συστημάτων» (ευέλικτη ζώνη, ΔΕΠΠΣ, ΑΠΣ κ.λπ.) τα οποία καλύπτονται από την πειστική γλώσσα του ρεαλισμού, βγάζοντας τα πολύπλοκα αξιολογικά ζητήματα έξω από την πραγματικότητα και χρησιμοποιώντας μια μορφή σκέψης που μπορεί να αξιοποιηθεί μόνο με σκοπό την τεχνική αποδοτικότητα.
Το πραγματικό πρόβλημα με τα αναλυτικά προγράμματα-νέα βιβλία είναι ότι ως τεχνικές συστημάτων παρέχουν πληροφορίες και επανατροφοδότηση οι οποίες όμως αποτελούν σύστημα κοινωνικού ελέγχου. Το σύστημα πεποιθήσεων που περιέχουν, καθώς και ένα μεγάλο μέρος του τομέα των αναλυτικών προγραμμάτων πηγάζουν και λειτουργούν σαν τεχνοκρατική ιδεολογία που συχνά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να νομιμοποιήσει την υπάρχουσα ιδεολογία κατανομής και προνομίων της κοινωνίας μας. Καθώς εξαπλώνονται οι μέθοδοι τεχνικού ελέγχου, με τη μορφή προκατασκευασμένων «συστημάτων» διδασκαλίας/ αξιολόγησης, οι ικανότητες των εκπαιδευτικών υποβαθμίζονται, ενώ συγχρόνως οι εκπαιδευτικοί υποχρεώνονται συνεχώς να προσαρμόζονται σε νέα διδακτικά μοντέλα: επιμορφωτικά σεμινάρια, νέες διδακτικές μεθόδους, νέες εργασιακές σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών-σχολείου και νέου διδακτικού σχολείου. Η υποβάθμιση των παλιών ικανοτήτων των εκπαιδευτικών μειώνει τη σημασία της προσωπικότητας του. Η διαδικασία της ανακατανομής των ειδικοτήτων και της εισαγωγής των νέων προγραμμάτων-βιβλίων αντικαθιστά τις παλιές ικανότητες με νέες, που βασίζονται στις ιδεολογικές επιλογές του εργοδότη-κράτους.
Οι αλλαγές στην επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών συντονίζονται με την εισβολή των μπιχεβιοριοτικών μεθόδων ελέγχου συμπεριφοράς στο διδακτικό υλικό και τη διδακτική στρατηγική των εκπαιδευτικών. Ο έλεγχος των παιδαγωγικών ικανοτήτων περνά από τα χέρια των δασκάλων στα χέρια των μεγάλων εκδοτικών οίκων που παράγουν το διδακτικό υλικό, και οι παλιότερες ικανότητες των εκπαιδευτικών αντικαθίστανται με τεχνικές για τον καλύτερο έλεγχο των μαθητών.
Η δύναμη που αντλήσαμε από το δίμηνο απεργιακό μας αγώνα επιτρέπει στη Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας, την Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης και τον Πανελλήνιο Επιστημονικό Σύλλογο Ειδικής Αγωγής να θέσουν το θεσμικό αίτημα του Κλάδου για τα νέα αναλυτικά προγράμματα-βιβλία στο διάλογο με το ΥΠΕΠΘ με πολιτικούς και κοινωνικούς όρους δημοκρατικής λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος, που θα εγγυώνται άρση των ανισοτήτων στους θεσμούς της εκπαίδευσης.
Τα ΘΕΜΑΤΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ στο τρέχον τεύχος ανοίγουν παιδαγωγικές πτυχές των νέων αναλυτικών προγραμμάτων με μια σειρά μελετών, σχεδιάζοντας στο άμεσο μέλλον να διερευνήσουν ενδελεχώς την υπό διαμόρφωση εκπαιδευτική πραγματικότητα.
